بررسی مقایسه‌ای و افتراقی گونه‌های گل ساعتی (Passiflora incarnate L. و Passiflora caerulea L.) در گیاه خام و فراورده‌های مرتبط

مقدمه: جنس پاسیفلورا شامل گونه‌های متعددی است اما تنها دو گونهP. incarnata و P. caerulea در ایران به صورت کاشته شده وجود دارند. تحقیقات فارماکولوژیک و بالینی زیادی روی اثرات درمانی این گیاهان صورت گرفته است اما در میان گونه‌های مختلف تنها گونه P. incarnata به عنوان گونه رسمی برای استفاده در فرمولاسیون‌های دارویی تایید شده است که عمدتاً در درمان اضطراب و بی‌خوابی به کار می‌رود. این دو گونه از نظر خصوصیات گیاه‌شناسی شباهت زیادی به هم دارند که با روش‌های معمول گیاه‌شناسی از هم قابل افتراق نیستند. هدف: هدف از این بررسی، تشخیص افتراقی دو گونه P. incarnata و P. caerulea در گیاه خام و فراورده‌های دارویی مرتبط است. روش بررسی: در این تحقیق سرشاخه‌های هوایی دو گیاه به روش خرده‌نگاری با یکدیگر مقایسه شدند. هم‌چنین میزان خاکستر تام، خاکستر نامحلول در اسید و نیز میزان فلاونوییدهای تام آن‌ها بر اساس هایپروزید سنجیده شد. الگوی فلاونوییدهای دو گیاه به روش TLC و الگوی ترکیبات عصاره اتانولی دو گیاه و نیز فراورده‌های دارویی قرص و قطره پاسی‌پی شرکت ایران داروک، عصاره خشک و قطره پاسی فلورا شرکت Vogel و قطره پاسی فلورا شرکت Curarina به روش HPLC بررسی و مقایسه شدند. نتایج: دو گیاه P. incarnata و P. caerulea از نظر میزان خاکستر تام، خاکستر نامحلول در اسید و فلاونوییدهای تام تفاوت زیادی با هم ندارند ولی تراکم و شکل روزنه‌ها، میزان کرک‌های روی اپیدرم تحتانی و نوع آوند در آن‌ها کاملاًٌ متفاوت است. الگوی کروماتوگرام‌های HPLC و TLC دو گیاه نیز تفاوت چشمگیری با یکدیگر دارند. نتیجه‌گیری: اندام‌های هوایی دو گیاه به روش خرده‌نگاری قابل تشخیص از یکدیگر هستند. هم‌چنین عصاره‌های حاصل از این ‌دو گونه (به صورت مستقیم یا به کار رفته در فرمولاسیون‌های دارویی) را می‌توان با روش HPLC و یا TLC از یکدیگر تشخیص داد؛ البته این دو روش بسیار کارا بوده و نیاز به آماده‌سازی نمونه طی مراحل پیچیده ندارند.